www.zefe.org

Zielone certyfikaty, zwane również świadectwami pochodzenia, są instrumentem wsparcia dla energii elektrycznej produkowanej ze źródeł odnawialnych (OZE). Potwierdzają one, że określona ilość energii została wytworzona ze źródeł odnawialnych, takich jak wiatr, słońce, woda czy biomasa. Obrót tymi certyfikatami umożliwia producentom OZE uzyskanie dodatkowego przychodu, a firmom energetycznym wywiązanie się z obowiązku udziału energii odnawialnej w swoim portfelu.

Zielone certyfikaty potwierdzają, że określona ilość energii elektrycznej została wyprodukowana ze źródeł odnawialnych (OZE), takich jak:

• Energia wiatru: generowana przez turbiny wiatrowe.
• Energia słoneczna (fotowoltaika): pozyskiwana z promieniowania słonecznego za pomocą paneli fotowoltaicznych.
• Energia wodna: wytwarzana w elektrowniach wodnych.
• Biomasa: energia pochodząca ze spalania materii organicznej, np. drewna, słomy, odpadów rolnych.
• Biogaz: gaz powstający w procesie fermentacji materii organicznej.

Przeznaczenie zielonych certyfiaktów

Do czego służą zielone certyfikaty?

Głównym celem systemu zielonych certyfikatów jest wspieranie rozwoju OZE i zwiększanie udziału energii odnawialnej w ogólnym bilansie energetycznym kraju. Działają one na zasadzie mechanizmu rynkowego, umożliwiając producentom zielonej energii uzyskanie dodatkowego przychodu poza sprzedażą samej energii elektrycznej.

Zasada działania zielonych certyfikatów

Jak to działa?

• Produkcja energii: Producent energii z OZE wytwarza energię elektryczną.
• Świadectwo pochodzenia: Za każdą wyprodukowaną megawatogodzinę (MWh) energii ze źródeł odnawialnych, producent otrzymuje świadectwo pochodzenia, potwierdzające jej ekologiczne pochodzenie.
• Konwersja na certyfikaty: Świadectwa pochodzenia są następnie konwertowane na zielone certyfikaty, które stanowią prawa majątkowe.
• Obrót na giełdzie: Zielone certyfikaty są przedmiotem obrotu na Towarowej Giełdzie Energii (TGE), na Rynku Praw Majątkowych (RPM).
• Obowiązek umorzenia: Przedsiębiorstwa energetyczne, które sprzedają energię elektryczną odbiorcom końcowym, są zobowiązane do zakupu i umorzenia określonej liczby zielonych certyfikatów, proporcjonalnie do ilości sprzedanej energii. To wymusza na nich udział w finansowaniu OZE.

Kto korzysta z systemu zielonych certyfikatów?

• Producenci energii z OZE: Uzyskują dodatkowy przychód ze sprzedaży certyfikatów, co zwiększa opłacalność inwestycji w OZE.
• Przedsiębiorstwa energetyczne: Wypełniają obowiązek ustawowy dotyczący udziału OZE w sprzedaży energii.
• Odbiorcy końcowi energii: Mają pewność, że część zużywanej przez nich energii pochodzi ze źródeł odnawialnych, co przyczynia się do ochrony środowiska.
• Cała gospodarka: System wspiera rozwój innowacyjnych technologii, tworzy nowe miejsca pracy w sektorze OZE i przyczynia się do redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Regulacje prawne zielonych certyfikatów

Regulacje prawne dotyczące zielonych certyfikatów w Polsce są złożone i ewoluują wraz z rozwojem rynku OZE oraz polityką energetyczną kraju i Unii Europejskiej. Poniżej przedstawiam najważniejsze akty prawne i aspekty regulujące ten obszar:

Podstawowe akty prawne

• Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz.U. z 2022 r. poz. 1385, z późn. zm.) – określa ogólne ramy funkcjonowania sektora energetycznego, w tym kwestie związane z odnawialnymi źródłami energii.
• Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. z 2023 r. poz. 1436, z późn. zm.) – to kluczowy akt prawny regulujący kwestie związane z OZE, w tym system świadectw pochodzenia (zielonych certyfikatów). Ustawa ta definiuje m.in.:
  • definicje OZE i rodzaje instalacji OZE,
  • zasady wydawania i umarzania świadectw pochodzenia,
  • obowiązki przedsiębiorstw energetycznych w zakresie zakupu i umarzania certyfikatów,
  • wysokość opłaty zastępczej,
  • zasady funkcjonowania Rejestru Świadectw Pochodzenia.
• Rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska – precyzują szczegółowe kwestie związane z systemem świadectw pochodzenia, m.in.:
  • wielkość udziału ilościowego sumy energii elektrycznej wynikającej z umorzonych świadectw pochodzenia (tzw. obowiązek OZE),
  • wzory świadectw pochodzenia,
  • sposób prowadzenia Rejestru Świadectw Pochodzenia.

Najważniejsze aspekty regulacyjne

• Obowiązek OZE: Przedsiębiorstwa energetyczne sprzedające energię elektryczną odbiorcom końcowym (z wyjątkiem odbiorców przemysłowych) są zobowiązane do uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki (URE) określonej liczby świadectw pochodzenia. Wielkość tego obowiązku jest corocznie ustalana przez Ministra Klimatu i Środowiska w drodze rozporządzenia. Obniżanie tego wskaźnika, co ma miejsce w ostatnich latach, ma istotny wpływ na rynek zielonych certyfikatów i ich ceny.
• Świadectwa pochodzenia a gwarancje pochodzenia: Ważne jest rozróżnienie między świadectwami pochodzenia a gwarancjami pochodzenia. Świadectwa pochodzenia stanowią prawa majątkowe i są przedmiotem obrotu na giełdzie. Gwarancje pochodzenia natomiast służą do informowania odbiorców końcowych o źródle pochodzenia energii i nie generują praw majątkowych.
• Rejestr Świadectw Pochodzenia: URE prowadzi Rejestr Świadectw Pochodzenia, w którym rejestrowane są wydane i umorzone świadectwa. Rejestr ten zapewnia transparentność i wiarygodność systemu.
• Opłata zastępcza: Przedsiębiorstwa energetyczne, które nie wywiążą się z obowiązku umorzenia świadectw pochodzenia, są zobowiązane do uiszczenia opłaty zastępczej. Wysokość opłaty jest ustalana corocznie przez Ministra Klimatu i Środowiska.
• Kontrola i nadzór: Prezes URE sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem przepisów dotyczących systemu świadectw pochodzenia.

Ceny zielonych certyfikatów

Cena zielonych certyfikatów jest zmienna i zależy od wielu czynników rynkowych. Nie ma jednej stałej ceny. Wartość ta jest kształtowana przez podaż i popyt na rynku, a także przez regulacje prawne.

Czynniki wpływające na cenę zielonych certyfikatów:

• Obowiązek OZE: Wielkość obowiązku umarzania zielonych certyfikatów przez przedsiębiorstwa energetyczne, ustalana przez Ministra Klimatu i Środowiska, ma kluczowy wpływ na popyt. Wyższy obowiązek zazwyczaj oznacza wyższy popyt, a co za tym idzie, wyższe ceny.
• Podaż certyfikatów: Ilość certyfikatów dostępnych na rynku zależy od ilości energii wyprodukowanej ze źródeł odnawialnych. Zwiększona produkcja energii z OZE może prowadzić do wzrostu podaży i potencjalnego spadku cen.
• Ceny energii elektrycznej: Ceny energii elektrycznej na rynku hurtowym również wpływają na wartość zielonych certyfikatów. W okresach wysokich cen energii, wartość certyfikatów może być niższa, ponieważ producenci OZE czerpią większe zyski ze sprzedaży samej energii.
• Regulacje prawne: Zmiany w przepisach dotyczących OZE, takie jak modyfikacje systemu wsparcia lub zmiany w definicjach OZE, mogą znacząco wpłynąć na rynek certyfikatów.
• Sezonowość: Wpływ na produkcję energii z niektórych OZE (np. energia słoneczna) mają warunki pogodowe, co może powodować wahania podaży i cen w ciągu roku.

Jak kształtowały się ceny zielonych certyfikatów w przeszłości?

Z danych historycznych wynika, że ceny zielonych certyfikatów podlegały znacznym wahaniom. W przeszłości, ceny te potrafiły przekraczać 200 zł/MWh, a nawet 300 zł/MWh (np. w 2021 roku). Jednak w ostatnich miesiącach obserwujemy tendencję spadkową.

Aktualne ceny (styczeń 2024)

Z dostępnych informacji wynika, że w ostatnich miesiącach 2023 roku ceny zielonych certyfikatów znacząco spadły. Przykładowo:

• Średnia cena w 2023 roku wyniosła ok. 148,46 zł/MWh.
• W grudniu 2023 roku cena spadła do ok. 63,42 zł/MWh.
• W październiku 2023 roku odnotowano ceny na poziomie ok. 47,03 zł/MWh.
• W lipcu 2023 roku średnia cena wynosiła ok. 168,3 zł/MWh.

Handel zielonymi certyfikatami

Gdzie można kupić i sprzedać zielone certyfikaty?

Głównym miejscem obrotu zielonymi certyfikatami w Polsce jest Towarowa Giełda Energii (TGE), a konkretnie Rynek Praw Majątkowych (RPM). Na RPM odbywają się transakcje różnymi rodzajami praw majątkowych, w tym:

• PMOZE i PMOZE_A: dla energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, tzw. "zielone certyfikaty".
• PMOZE-BIO: dla energii elektrycznej z biogazowni rolniczych, tzw. "błękitne certyfikaty".
• PMBG: dla biogazu rolniczego wprowadzanego do sieci dystrybucyjnej, tzw. "brązowe certyfikaty".

Oprócz TGE, zielone certyfikaty można nabywać również bezpośrednio od producentów energii z OZE lub za pośrednictwem domów maklerskich. Zielone certyfikaty można także pozyskiwać pośrednio, np. poprzez sekwestrację CO2.

Ceny zielonych cetyfikatów

Jak przebiega handel zielonymi certyfikatami na TGE?

Obrót na RPM odbywa się w sesjach sesyjnych (wtorki i czwartki) i pozasesyjnych (poniedziałki i środy). Transakcje zawierane są w trybie ciągłym oraz poprzez fixing.

• Notowania ciągłe: transakcje zawierane są w sposób ciągły w trakcie sesji, a cena ustalana jest na bieżąco w zależności od popytu i podaży.
• Fixing: o określonej godzinie (tzw. fixing) ustalana jest cena równowagi dla danego instrumentu.

Uczestnicy rynku zielonych certyfikatów

Kto jest zobowiązany do zakupu zielonych certyfikatów?

Zgodnie z prawem, przedsiębiorstwa energetyczne, które sprzedają energię elektryczną odbiorcom końcowym, są zobowiązane do uzyskania i przedstawienia do umorzenia określonej ilości zielonych certyfikatów, proporcjonalnie do ilości sprzedanej energii. Obowiązek ten ma na celu promowanie rozwoju OZE i zwiększanie udziału energii odnawialnej w krajowym miksie energetycznym.